अस्थमाचा मुकाबला करताना While coping with asthma in marathi

coping with asthma

￰           अस्थमा भीतीदायक आजार आहे. व्यक्तीला त्याचे नावही ऐकलं नको वाटते. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर त्याची परिभाषाही रेअक्टिव्ह एअरवेज डिसीज असे बदलण्यात आले आहेत. याचा अर्थ असा की विविध प्रकारच्या पर्यावरणीय परिस्थितीत व्यक्तीचा श्वसनमार्ग मार्ग योग्य पद्धतीने प्रतिक्रिया देतो.

        अस्थमा किंवा आरएडी असणाऱ्या व्यक्तींना धूलिकण, परफ्यूम, सिगारेट, गार हवा, गार पदार्थ किंवा सर्वसाधारण काही औषधे जसे अस्पिरीन किंवा यांची अलर्जी असते. सर्वसाधारण व्यक्तींमध्ये एकदा-दोनदा शिंका येणे ही या सर्व गोष्टींसाठी प्रतिक्रिया असते. श्वसनमार्ग विस्तारित होऊन एखाद-दोन शिंका किंवा खोकला येऊन तो स्वच्छ होतो. अनुवंशिकतेने त्रास होणाऱ्या व्यक्तीला सतत न थांबता शिंका येतात आणि श्वसनमार्ग आकुंचन पावतो. छाती मध्ये चिकट द्राव जमा होतो. कधी खोकला आणि कधीतरी उलटी देखील येऊ शकते. शेवटी या व्यक्तींचा श्वसकुठल्याही कारणाशिवाय आकुंचन पावतो.

          श्वास घेताना घर-घर होणे आणि शिंका येणे ही अनुवंशिकता सुद्धा असू शकते लहानपणीदेखील अस्थमा होऊ शकतो आणि तो आयुष्यभरही राहू शकतो. अस्थमा अधूनमधूनही उदभवू शकतो. काहीवेळा मासिक पाळीच्या काळात येतो, वातावरणात बदल झाल्यावर होऊ शकतो किंवा फक्त रात्रीच्या वेळात होऊ शकतो.

         अस्थम्याचा त्रास होतो आहे हे ओळखणे सोपे आहे. श्वास बाहेर सोडताना शिटी वाजल्यासारखा आवाज येतो, तसेच बाहेर न पडू शकणाऱ्या कफ, श्वासोच्छवास अपुरा होत असल्याने छातीचे स्नायूंवर त्याचा ताण येऊन थकायला होते. त्यातही छातीत विषाणूजन्य संसर्ग होऊन त्रास बळावला तर तापही येतो.

          रक्ताच्या चाचणीतून वाढलेले इओसिलोफिलचे प्रमाण समजू शकते. तसेच छातीचा एक्स-रे हा अगदी योग्य नसतो, पण त्यामुळे छातीतील बिघाड समजून येऊ शकतो .स्पायरोमीटर आणि पीक फ्लो मीटर यांच्या मदतीने श्वासोच्छवासाचा प्रभाव समजू शकतो त्या आधारे डॉक्टरांना औषधोपचार ठेवणे सोपे जाते.

          फुफ्फुसांमध्ये थेट औषध जाण्याच्या दृष्टीने इनहेलर्स, नेब्युलायझर आणि रोटाहेलर ही साधने उपयुक्त ठरतात. त्यामुळे लवकर बरे वाटते आणि त्याचे दुष्परिणाम हे अत्यंत कमी असतात. तोंडावाटे घेण्याच्या गोळयांच्या प्रभाव दिसून येण्यास अधिक काळ लागतो आणि त्याची थरथर होणे, धडधडणे यांच्यासारखे दुष्परिणाम किंवा साईड इफेक्ट दिसून येतात.

           श्‍वासाबरोबर आत घेतलेल्या औषधे किंवा   इनहेलर्स केलेली औषधे कमी वेळा परिणाम करतात आणि अगदी तीव्र अटॅक आल्यावर किंवा रोगप्रतिकारक म्हणून ही औषधे वापरली जातात. अटॅक येऊ नये म्हणून रात्रीच्या वेळी दीर्घकाळ   प्रभावी ठरणारे औषधे दिली जातात आणि रोग व्यवस्थापन उपचार पद्धती म्हणूनही ती दिली जातात. फुफ्फुसातील किंवा छातीमध्ये होणारी आग कमी करण्यासाठी दिली जाणारी औषधे स्टिरॉइड्स बनवलेली असतात. अस्थमाचा तीव्र गंभीर आजार हा जीवघेणा ठरू शकतो आणि कधीकधी आपत्कालीन परिस्थितीत रुग्णालयातही ठेवावे लागते.

           पर्यायी औषध व्यवस्थेमुळे अटॅक येऊ नये किंवा त्यावर नियंत्रण मिळविता येते मात्र ते सिद्ध करनारा कोणताही अभ्यास झालेला नाही. अस्थमाचा अटॅक घेऊ नये म्हणून वावडे असणाऱ्या सर्व गोष्टी सिगरेटचा धूर, रूम फ्रेशनर तसेच अन्य टिकवण्याची रसायने या गोष्टी टाळाव्या. आपल्याला त्रास होण्याऱ्या या गोष्टी ओळखण्यास मदत होते.

          खूप जास्त खाऊन लगेच झोपू नये. योग्य वजन राखावे. स्थूल व्यक्‍तींसाठी अस्थमा फक्त त्रासदायक असतो असे नाही तर औषधांनाही कमी प्रतिसाद देतात. प्रत्येक वर्षी फ्लूची औषधे घ्यावीत. 65 वर्षांनंतर न्यूमोकोकलचे इंजेक्शन घ्यावे.

           नियमित व्यायामाने फुप्फुसाची क्षमता वाढते आणि अटॅक येण्याचे प्रमाण आणि तीव्रता कमी होते. योग आणि श्वसनाचे व्यायाम फायदेशीर ठरतात. डॉक्टरांनी लिहून दिलेली औषधेच घ्यावी आणि सूचना पाळाव्यात. स्वतःचा औषधे घेऊ नयेत.